Mất đồng tâm trục là một trong những nguyên nhân chính làm thiết bị hư hỏng nhanh chóng. Cân đồng tâm trục đòi hỏi người làm có phương pháp thực hiện, sử dụng thiết bị đo thành thạo. Quyết định thành công ở công tác chuẩn bị kỹ lưỡng, làm việc cẩn thận, tỉ mỉ.

[AITECH Reliability]

Năm bước cân đồng tâm trục:

  • Bước 1: Chuẩn bị thực hiện: phương án, nhân lực, dụng cụ, vật tư
  • Bước 2: Kiểm tra An toàn trước khi thực hiện
  • Bước 3: Loại bỏ các ảnh hưởng trước khi cân chỉnh
  • Bước 4: Cân chỉnh đồng tâm trục
  • Bước 5: Kiểm tra nghiệm thu, lưu số liệu, báo cáo

Bước 1: Chuẩn bị thực hiện Cân đồng tâm trục

Cũng như bất kỳ công việc nào thực hiện ở công trường, công tác chuẩn bị từ trước có vai trò quan trọng quyết định công việc thành công, được thực hiện thuận lợi, đúng tiến độ, đạt yêu cầu. Trước khi thực hiện cân đồng tâm trục, cần chuẩn bị:

Lấy thông tin cụm máy cần cân chỉnh: loại máy, loại khớp nối, loại ổ đỡ, bản vẽ thể hiện kích thước lắp, tốc độ quay. Các thông tin thiết bị quyết định bạn phải chuẩn bị công cụ dụng cụ như hướng dẫn ở bước tiếp theo.

Lên phương án thực hiện: bạn cần bao nhiêu nhân sự để thực hiện, thời gian làm bao lâu. Câu trả lời phụ thuộc vào thiết bị bạn sẽ làm:

  • Thiết bị có kích thước lớn, bạn sẽ cần nhiều người, cần thiết bị nâng hạ chuyên dụng. Bạn cần xem xét kỹ không gian thực hiện, phương án nâng máy lên để chêm shim vào, hoặc đẩy chân máy qua lại.
  • Phương án gá dụng cụ đo lên trục: bạn sẽ dùng chân đế nam châm hay kẹp xích. Chiều dài dây xích đủ không? Có khoảng trống trên trục để gắn đồ gá không?
  • Giữa coupling có chi tiết khác lắp lên trên hay không, như cụm thắng/phanh; có phải tháo chúng ra hay không?
  • Loại coupling quyết định phương án thực hiện. Cân chỉnh trục cardan, hoặc pacer coupling khó khăn hơn nhiều, và cần thêm các dụng cụ chuyên dụng.
  • Thiết bị có bị biến dạng nhiệt khi hoạt động không (thermal growth). Gối đở nếu là bạc trượt cần cộng thêm độ dịch chuyển khi hoạt động. [AITECH Reliability]

Chuẩn bị Công cụ dụng cụ cân chỉnh đồng tâm trục

Cân đồng tâm trục đòi hỏi độ chính xác cao, một sai lệch tâm trục dù nhỏ sẽ làm giảm đáng kể tuổi thọ của bạc đạn, seal phốt. Theo học viện Mobius, 2 trục có lệch góc 5/60 độ làm tuổi thọ bạc đạn giảm đi một nữa. Công cụ dụng cụ quyết định độ chính xác cũng như thời gian, công sức thực hiện cân tâm trục. [AITECH Reliability]

Xem thêm ở bài viết: https://maintnotes.com/2023/02/17/can-dong-tam-truc-chuan-bi-cong-cu-dung-cu/

Bước 2: Kiểm tra An toàn trước khi thực hiện

Khi thực hiện cân chỉnh đồng tâm trục cũng như tất cả công việc tại công trường, bạn phải kiểm tra đảm bảo an toàn trước khi thực hiện. Những yêu cầu tối thiểu như sau:

  • Khóa thiết bị và treo thẻ an toàn (Lock out, Tag out)
  • Kiểm tra thiết bị còn chịu tải. Hạ tải treo trên thiết bị. Đảm bảo thiết bị có thể quay tự do.
  • Kiểm tra khu vực làm việc đảm bảo an toàn. Chăng dây rào khu vực làm việc nếu cần thiết.
  • Thực hiện hướng dẫn, qui định an toàn tại khu vực làm việc.
  • Đảm bảo có đủ thời gian để thực hiện công việc. Áp lực vội vã hoàn thành công việc không chỉ gây sai số cân chỉnh mà còn làm mất an toàn lao động. [AITECH Reliability]

Bước 3: Loại bỏ các ảnh hưởng trước khi cân chỉnh

3.1 Vệ sinh thiết bị trước khi cân chỉnh.

Bụi đất, rỉ sét, dầu mỡ gây khó khăn, sai số khi thực hiện cân tâm trục. Thiết bị vận hành lâu ngày trong môi trường nhà máy công nghiệp có thể bị bám bụi rất nhiều. Dầu mỡ bôi trơn cũng có thể còn rơi rớt trên nền máy. Chân máy, bệ đõ chân máy cũng có thể bị rỉ sét. Cần vệ sinh sạch sẽ bụi đất, tẩy rỉ sét đặc biệt trên các bề mặt lắp đặt để tránh sai số khi đo và cân chỉnh. [AITECH Reliability]

3.2 Loại bỏ tác động của đường ống:

Thiết bị cần cân chỉnh đồng tâm trục thường không đứng một mình mà kết nối với hệ thống đường ống. Sức nặng đường ống đè lên thiết bị hoặc kéo căng thiết bị do hệ thống treo, giá đõ đường ống bị di chuyển biến dạng sau thời gian sử dụng. Vì vậy cần kiểm tra và loại bỏ tác động nếu có của đường ống lên thiết bị. Để kiểm tra, chúng ta có thể đặt đồng hồ so lên trên thiết bị: một đo phương đứng, một đo phương ngang, sau đó tháo kết nối đường ống với thiết bị bơm hay quạt và xem kết quả đo trên đồng hồ. Theo yêu cầu, kim lệch 2 mils (*) thì phải cần chỉnh lại giá đở đường ống trước khi cân tâm trục (shaft alignment).

(*) Các nhà máy thường áp dụng tiêu chuẩn này. 1 mil = 1/1000 in, 2 mils = 0.0508 mm

3.3 Chân đế khập khiễng (soft foot)

Chân đế khập khiểng là khi có chân đế nằm thấp hơn hoặc cao các chân khác làm cho vỏ máy bị vặn khi bu lông đế bị siết chặt gây khó khăn khi cân tâm trục (shaft alignment). Để kiểm tra chân đế khập khiểng (soft foot):

  • Siết chặt tất cả bu lông đế.
  • Đặt đồng hồ so đo phương đứng của một chân đế, chỉnh về 0
  • Tháo lỏng bulong chân đế tại vị trí lắp đồng hồ
  • Đọc số ghi trên đồng hồ.
  • Trên 2 mils phải chêm shim, chiều dày shim đúng bằng giá trị đo đồng hồ
  • Lặp lại các bước trên cho từng chân đế. Sau khi xử xong tất cả các chân đế, đo thêm 1 lần để đảm bảo các chân đã không còn khập khiểng (soft foot)

Trong một số trường hợp cần thực hiện thêm các bước kiểm tra run out, back flash

Bước 4: Cân đồng tâm trục

Công cụ sử dụng, phương pháp thực hiện quyết định độ chính xác và thời gian, công sức thực hiện. Với đồng hồ so, người thợ kinh nghiệm có thể cân trục với độ chính xác rất cao nhưng cũng tốn rất nhiều thời gian. Hiện nay, công nghệ laser đã rất phổ biến, giá bán thiết bị cũng giảm đi nhiều nên rất nhiều nhà máy đã có thể trang bị thiết bị cân tâm bằng laser cho các đội bảo trì thực hiện công việc dễ dàng, chính xác và nhanh chóng hơn nhiều. [AITECH Reliability]

Cân chỉnh bằng thước thẳng, thước nhét rất dễ thực hiện, thời gian nhanh nhưng có độ chính xác rất thấp. Cách này vẫn đang được sử dụng cho nhiều thiết bị có yêu cầu độ chính xác thấp.

Cân chỉnh bằng đồng hồ so có thể cân chỉnh cho độ chính xác cao, tuy nhiên cách làm khá phức tạp, đòi hỏi người thực hiện có tay nghề, thực hiện cẩn thận, nên mất khá nhiều thời gian.

Cân chỉnh bằng máy cân tâm laser cho độ chính xác cao, rất nhanh, và không phụ thuộc nhiều vào tay nghề/kinh nghiệm của người thợ.

Nếu bạn sử dụng đồng hồ so để cân tâm trục, tham khảo hướng dẫn ở đây

  • Xem bài hướng dẫn chi tiết cân tâm trục theo phương pháp RIM-FACE của anh Nguyễn Thanh Sơn ở link này
  • Xem Video hướng dẫn cân tâm trục của Technical Engineering School ở link này

Bước 5: Kiểm tra nghiệm thu, lưu kết quả, báo cáo

Sau khi thực hiện xong, cần dùng đồng hồ so kiểm tra lại chân đế có bị khập khiểng (soft foot) <2mils.

Các độ lệch góc, độ lệch song song phải đạt tiêu chuẩn yêu cầu (xem tiêu chuẩn đồng tâm trục ở đây)

Ghi lại số liệu độ lệch để theo dõi và tham chiếu cho lần cân chỉnh sau.

Chạy thử và đo rung động không tải, và có tải (nếu được).

Viết báo cáo hoàn thành công việc

[AITECH Reliability]